พระยอดธงเนื้อนาก ปางมารวิชัย สมัยอยุธยา ประมาณพุทธศตวรรษที่ 21 -22 พระขึ้นที่กรุ จ.พระนครศรีอยุธยา พระองค์นี้คาดว่าน่าจะประดับอยู่บนยอดธงของนักรบ ดูได้จากยางไม้ที่ติดที่เดือยพระ สร้างเมื่อครั้งที่เกิดศึกสงคราม
“พระยอดธง” นับว่าเป็นพระเครื่องโบราณ ที่ได้รับความนิยมมาก จากบรรดานักสะสมพระเครื่อง สืบเนื่องมาจากเป็นพระเครื่อง ที่ผ่านศึกสงครามมาแต่ครั้งโบราณกาล
ในสมัยโบราณ ก่อนจะออกรบ บรรดาไพร่พลจะไปเสาะแสวงหาวัตถุมงคล ไม่ว่าจะเป็นพระเครื่อง หรือเครื่องรางของขลังต่างๆ มาพกติดตัว เพื่อให้ปลอดภยันตรายจากข้าศึก และเดินทางกลับบ้านกลับเมืองอย่างปลอดภัย ในส่วนของกองทัพสมัยนั้น ก็มีการเสริมสิริมงคลแก่กองทัพ โดยมีการอาราธนาพระพุทธรูป ลอยองค์ 1 องค์ มาเสียบไว้ที่ส่วนยอดของธงประจำทัพ ในแต่ละทัพ ซึ่งเรานิยมเรียกพระเครื่องชนิดนี้ว่า“พระยอดธง”
“พระยอดธง” ส่วนใหญ่ถูกพบที่จังหวัดพระนครศรีอยุธยา โดยพบแทบทุกกรุในจังหวัด และยังพบในจังหวัดใกล้เคียง เช่น ปทุมธานี แต่พบมากที่สุดคือที่ “กรุวัดราชบูรณะ อยุธยา” ลักษณะ เป็นพระเครื่องแบบลอยองค์ แต่จะไม่มีลักษณะเฉพาะเหมือนพระเครื่ององค์อื่นๆ ที่ใช้แม่พิมพ์เดียวกันในการสร้าง ทำให้ลักษณะของพระเครื่องจะออกมาเหมือนกันทุกองค์ แต่สำหรับ”พระยอดธง”จะมีการสร้างหลายปาง ทั้งพระพุทธรูปนั่ง พระพุทธรูปยืน ปางประทานพร ปางสมาธิ ปางมารวิชัย พิมพ์มาลัย ฯลฯ นอกจากนั้นยังมีการสร้างออกมาหลายเนื้อ ทั้งเนื้อทองคำ เนื้อเงิน เนื้อนาก เนื้อสัมฤทธิ์ และเนื้อชิน ซึ่งสันนิษฐานกันว่า ผู้นำของแต่ละเหล่าทัพ จะสร้าง”พระยอดธง”ตามแต่ใจของแต่ละคน ว่าเลื่อมใสในพระพุทธรูปปางไหน ก็จะสร้างพระเครื่องตามแบบพระพุทธรูปปางนั้นๆ และอาราธนาขึ้นบนยอดธง เพื่อสร้างความเชื่อมั่นแก่กองทัพและไพร่พลของตน จุดสังเกตสำคัญที่จะทำให้เราทราบว่าพระเครื่ององค์ไหนเป็น “พระยอดธง” ก็คือ ที่บริเวณพระที่นั่ง (ก้น) ขององค์พระสำหรับพระพุทธรูปนั่ง และที่พระบาทขององค์พระสำหรับพระพุทธรูปยืน จะมี “เดือย” ยื่นออกมาเพื่อใช้เสียบติดกับยอดของธง “พระยอดธง” เป็นพระเครื่องมีความเข้มขลังมาก จึงทำให้บรรดานักสะสมพระเครื่องในปัจจุบัน ให้ความสนใจและเสาะแสวงหามาครอบครอง
“พระยอดธง” นับเป็นพระเครื่องที่หายากในปัจจุบัน จึงพบเห็นของปลอมบ่อยครั้ง การพิจารณาก็ไม่มีลักษณะเฉพาะที่สังเกตได้ จึงต้องพิจารณาจากความเก่าของเนื้อองค์พระที่ผ่านกาลเวลามายาวนาน โดยพิจารณาจากความรู้ที่ได้ศึกษากันมา ไม่ว่าจะเป็นลักษณะเนื้อทอง เนื้อเงิน เนื้อนาก และเนื้อชิน ต้องเก่าถึงยุค
